ปัญญามาก่อนสมาธิ หรือสมาธิมาก่อนปัญญา...แล้วแต่คนไป ตามประสบการณ์ของตน เช่นคนมีปัญญามักจะทบทวนถึงสาเหตุว่าสมาธิมีปัญหามาจากอะไร ทำไมทำสมาธิแล้ว ไม่สำเร็จ ใจไม่นิ่งสงบเสียที คนมีปัญญาจะถามหาสาเหตุ ก็จะพบว่า มาจากกิเลส ความกังวล นั่นเอง โดยเฉพาะความกังวลจากกามกิเลสจะปิดกั้นสมาธิ เดินสมาธิไปไม่ได้ คนฉลาดนั้นก็ไปทำลายความกังวลเสีย จะโดยไปทำอสุภกสิณก็ได้เพื่อไล่ความกังวลกามกิเลสไป เสร็จแล้วมาเข้าสมาธิ แล้วทันใดสมาธิก็มาทันทีและวิ่งข้ามขั้นตอนไปถึงสูงสุดคืออัปนาสมาธิได้เลย แล้วแสงแจ้งสัจธรรมก็มาถึง นี่คือผลจากปัญญา ปัญญามาก่อนสมาธิ ส่วนอีกคนหนึ่ง ไม่คิด ไม่ใช้การวิเคราะห์หาเหตุหาผลทั้งนั้นพอเข้าสมาธิก็เจริญลมปราณไปอย่างเดียว ห้ามตนเองเด็ดขาดไม่ให้คิด ไม่ให้ใช้สมอง ปัญญา เดินสมาธิไปด้วยปราณอย่างแน่วแน่กระแสเดียว ไปตลอดคืนที่สุดก็ไปถึงสมาธิสูงสุดคืออัปนาสมาธิ แล้วทันใดก็เกิดปัญญาขึ้น มีแสงสว่างไสวรุ่งโรจน์ และมองเห็นธรรมะเห็นสัจธรรมทุกขังอนิจจัง อนัตตาไปหมด ..นี่เป็นประเภท สมาธิมาก่อนปัญญา ....ฉะนั้นแล้วแต่ประสบการณ์ของแต่ละคน หรือแล้วแต่บารมีที่สะสมมาคนละอย่าง แต่โดยทั่วไปแล้วคนเราก็สลับวิธีกันไป ก็ได้ .....